Astım şikayetleri, soluduğumuz havada bulunan geniş bir yelpazedeki şeyler tarafından tetiklenebilir. Alerjik tetikleyiciler arasında toz akarları, polen, hayvan tüyleri ve küf bulunur. Alerjik olmayan tetikleyiciler arasında duman, egzersiz, soğuk hava ve virüsler bulunur. Diğer tetikleyiciler arasında stres, hormonal değişiklikler ve bazı ilaçlar bulunur.
Maalesef, günlük yaşamımızda tetikleyicilerden tamamen kaçınmak çok zordur. Ancak astımınızı tetikleyebilecek bazı maddelere maruziyeti azaltmak için bazı önlemler alabilirsiniz.
Astım Bakımı İçin İpucu
Astımı olan biriyle birlikte yaşıyorsanız veya onun bakımından sorumluysanız, ev ortamını iyileştirmek ve olası astım tetikleyicilerinden kaçınmak için bazı önlemler alabilirsiniz. Birçok astım hastası, çevremizde her yerde bulunan birçok faktöre tepki gösterebilir ve bunlardan tamamen kaçınmaya çalışmak neredeyse imkansızdır (ve gerekli değildir). Bununla birlikte, baktığınız kişinin daha iyi bir yaşam sürmesine yardımcı olabilecek bazı küçük eylemler vardır.
Astım Tetikleyicilerine Maruziyeti Azaltan Yaşam Tarzı İpuçları
Daha İyi Nefes Almak İçin Sigara ve Elektronik Sigarayı Bırakın
Her sigara içişiniz veya elektronik sigara kullanımınız, sigara dumanı akciğerleri tahriş ettiği için astım şikayetlerinzi kötüleştirebilir. Sigara içmenin ayrıca KOAH gibi hastalıkların, özellikle amfizem ve akciğer kanseri riskini büyük ölçüde artırdığı bilinmektedir. Sigara içmeyi ve elektronik sigara kullanmayı bırakmak, şiddetli astım ataklarının riskini azaltabilir ve astım hastalarının genel sağlığını iyileştirebilir. Hastalar, çevresel tütün dumanına ve elektronik sigara dumanına maruz kalmaktan kaçınmalıdır çünkü bu, hava yollarını tahriş eder. Sigara içmeyi bırakmak zor bir süreç olabilir, başarılı bir şekilde bırakmadan önce birçok deneme gerekebilir! Sigara içme alışkanlığınızı, astım günlüğünüze kaç sigara içtiğinizi ve ne tür koşullarda sigara içme isteğinizin olduğunu not alarak incelemeye başlayabilirsiniz.
Çevresel sigara dumanı, akciğerleri hassaslaştıran bir iç ortam kirliliği kaynağıdır. Sigara içmeye evde veya arabada asla izin verilmemelidir!
Sigarayı Bırakın
- Sigara içmeyi ve elektronik sigara kullanmayı bırakmak için nasıl destek alabileceğinizi doktorunuza sorun.
- Birçok ulusal sağlık sistemi, sigara içmeyi ve elektronik sigara kullanımını bırakmak için ücretsiz destek programları ve diğer kaynaklar sunmaktadır.
- Hasta derneklerinin web sitelerini kontrol ederek sigarayı bırakmak için akran destek programları sunup sunmadıklarını görebilirsiniz.
- Daha fazla kaynak için EFA’nın üye derneklerini kontrol edin.
Yeni İlaçları Kullanmadan Önce Sağlık Hizmeti Sağlayıcınızı Bilgilendirin
Herhangi yeni bir ilaç kullanmadan önce, her zaman doktorunuza astımınız hakkında bilgi verin. Eş zamanlı bir ilaç kullanırken şikayetleriniz kötüleşirse, derhal doktorunuza bilgi verin.
Astım Kontrolü Arasında Not Alın
- Yeni bir ilaç almaya başladığınızda veya bıraktığınızda, bunu astım günlüğünüze yazın.
- Herhangi belirti veya etkiyi doktorunuza bildirin.
Sağlıklı Beslenin
Bir alerji veya katkı maddesi duyarlılığı teşhisi konulmadıkça, belirli bir yiyecekten kaçırmak gerekli değildir. Ancak sağlıklı bir diyet genel sağlığınız için iyidir ve astımınızı kötüleştirebilecek obezitenin önlenmesine yardımcı olabilir.
Sağlıklı Diyet
- Genel sağlığınızı iyileştirecek şekilde sebzeler ve taze meyveler içeren sağlıklı bir diyet deneyin. Genel sağlık nedenlerinden ultra işlenmiş gıdalardan kaçının. Ayrıca astımınızı tetikleyebilecek katkı maddeleri, tatlandırıcılar ve farkında olmadığınız maddeleri içermeleri olasıdır.
- Gıda alerjiniz varsa, alerjik olduğunuz gıdalardan kaçının, bir anafilaksi planınız olsun ve her zaman epinefrin (adrenalin) oto-enjektörünüzü yanınızda bulundurun.
Akciğerlerinizi Egzersiz Yapın
Solunum egzersizleri şiddetli astım ataklarının riskini azaltmaz veya akciğer fonksiyonu üzerinde kalıcı etkileri olmasa da, şikayetlerinizi hafifletmenize ve yaşam kalitenizi artırmanıza yardımcı olabilir.
Nefesinizi Dinleyin
- Nefes alma ve rahatlama egzersizlerine zaman ayırın.
- Şarkı söyleyin! Programlı şarkı söyleme, pulmoner rehabilitasyonun bir parçası olarak solunum şikayetlerini iyileştirebilir ve psikososyal refah üzerinde olumlu bir etkisi olabilir.
Aktif Olun!
Düzenli fiziksel aktivite, haftada en az beş gün boyunca günde 30 dakika, genel sağlığınızı iyileştirecektir. Doktorunuz tarafından önerildiyse egzersizden önce rahatlatıcıyı (SABA veya İKS-formoterol) almalısınız!
Güvenli Egzersiz
- Egzersizden önce ısının ve reçete edildiyse rahatlatıcıyı (SABA veya İKS-formoterol) kullanın.
- Fiziksel aktiviteyi takip etmek için bir adım sayacı veya akıllı saat kullanın.
- Her gün uzun bir yürüyüş yapmak iyi bir egzersizdir.
Stresten Kaçının
Duygusal stres, çocuklarda ve yetişkinlerde şiddetli astım ataklarına yol açabilir. Gülme, ağlama, öfke veya korku gibi aşırı tepki ile ilişkilendirilen aşırı solunum, hava yolunu daraltabilir ve astım şikayetlerini artırabilir. Bu, genellikle astım tedavinizi ve inhaler tekniğinizi gözden geçirmeniz, astım kontrolünüzü iyileştirmeniz gerektiği anlamına gelir.
Rahatlamaya Çalışın
- Sizi stresli hissettiren şeyleri düşünmek için bir süre ayırın.
- Stresinizi neyin tetiklediğini bildiğinizde, onu nasıl ortadan kaldırabileceğinizi veya azaltabilceğinizi düşünün.
- Alanınızı temizleyin, zihninizi boşaltın ve rahatlayın.
Evde Astım İçin Sağlıklı Çevre
Temizleyin!
Temiz bir ev, maruz kaldığınız tahriş edicileri ve alerjenleri azaltabilir. Alerjenlerden kaçınma stratejileri, alerjisi olan bireyler için faydalı olabilir, ancak karmaşık olabilir ve yük, faydalardan daha ağır olabilir. Bununla birlikte, bazen basit stratejiler, fazla çaba harcamadan tahriş edicileri ve alerjenleri azaltabilir.
Ev Çevrenize Dikkat Edin
- Evinizi her gün havalandırın.
- Evinizi düzenli olarak temizleyin.
- Temizlik spreyleri kullanırken odanın iyi havalandığından emin olun.
- Ev tozu akarlarına alerjiniz varsa, yatağınızı geçirgen olmayan kılıflarla kaplamak, ev tozu akarlarına maruziyeti azaltabilir ancak astımınıza tam olarak yardımcı olmaz.
- Elektrik süpürgesi kullanırken odanın iyi havalandığından emin olun.
- Perdeleri, minderleri ve diğer tekstilleri temizleyin, çünkü bunlar genellikle toz ve küçük partiküller biriktirir.
- Ev tozu akarlarına alerjiniz varsa, halıları sert zeminle değiştirmek maruziyetinizi azaltabilir, ancak bu genellikle maliyetli olabilir ve astım kontrolünü iyileştirmeyebilir.
- Evcil hayvan tüylerini, özellikle evde çocuklar varsa, minimumda tutmaya çalışın.
- Kir ve toz akciğerlerinizi tahriş ediyorsa, temizlik yaparken hava yollarınızı korumak için bir yüz maskesi takın.
- Uyurken soluduğunuz havada inhale edebileceğiniz hava yolu polen miktarını azaltmak için klima filtrelerini düzenli olarak değiştirin.
- Entegre bir HEPA filtre ve çift kalınlıkta torbalar içeren elektrik süpürgelerini kullanın.
- Yem ile zararlılardan kurtulun.
Nemden Kaçının!
Evlerdeki nem, küf, mantar ve diğer mikroorganizmaların büyümesine katkıda bulunabilir. Ayrıca hamam böcekleri ve ev tozu akarları gibi alerjenler için uygun bir ortam oluşturur.
Nemden Korunun
- Küfü önlemek için odaları havalandırın.
- Odaları havalandıramıyorsanız, bir fan takın.
- Çatıda, duvarlarda veya tesisat sistemlerinde herhangi bir sızıntı varsa giderin, böylece küfün büyümesi için nem olmaz.
- Kuruyamayan veya nemin yüksek olduğu yerlerde bulunan halıları ve mobilyaları çıkarın veya değiştirin.
- Duş alırken nem oluşumunu önlemek için banyo havalandırması kullanın.
- Eğer evde küf büyüyorsa, bunu temizleyin ve nem sorununu çözün. Sert yüzeylerden küf, ev ürünleri, sabun ve su veya bir çamaşır suyu çözeltisi (3.75 litre suya bir fincan ev tipi çamaşır suyu) ile temizlenebilir.
- Çamaşır suyu veya ev ürünleri kullanırken bunu sadece iyi havalandırılan bir alanda yapmaya özen gösterin, çünkü bu buharları solumak hava yollarınıza ve akciğerlerinize zarar verebilir.
Çevre Dostu Isıtma Kullanın
Ahşap ve kömür yakmak evi ısıtmak için kullanılmamalıdır. Daha az kirletici, daha etkili ısıtma kaynakları (ısı pompası, doğal gaz) önerilir.
Kapalı Isıtma
- Etkili ve çevre dostu, kirletici olmayan ısıtma kaynaklarını arayın.
- Her birkaç saatte bir odaları havalandırmayı unutmayın.
Yemek Pişirken,
Gazlı ocaklar, iç ortamda astımı tetikleyebilecek yüksek miktarda azot dioksit üretir. Elektrikli ocakla değiştirmek mümkün değilse, havalandırma kullanmak faydalı olabilir.
Astım ile Yemek Pişirme
- Yemek pişirme buharlarının bir cihaz tarafından toplanıp filtrelenmesini veya dışarıya tahliye edilmesini sağlamak önemlidir.
- Mutfakta pencere yoksa bir havalandırma fanı kullanın.
Hava Kirliliği ve Astım
Hava kirliliği her yerde bulunur ve özellikle solunum hastalıkları olan insanlar hava kalitesine karşı duyarlı olabilirler. Hava kirliliğine bağlı hastalık yükü, tütün kullanımında olduğu kadar olabilir ve hava kirliliği artık insan sağlığına yönelik en büyük çevresel tehdit olarak kabul edilmektedir.
Hava kirliliğini önemli ölçüde azaltmanın tek yolu ulusal veya yerel politika değişiklikleridir, ancak hava kirleticilerinin farkında olmak, astımınıza dikkat etmenizi sağlayabilir.
Astımınız varsa, bazı dış hava kirleticileri şikayetlerinizi kötüleştirebilir veya astım ataklarına neden olabilir. Özellikle:
- Ozon: Ozon, en yaygın hava kirleticilerden biridir. Bu, sisin bir bileşeni olup, genellikle şehir bölgelerinde, ana yolların yakınında ve rüzgarların düşük olduğu zamanlarda çok yaygındır.
- Azot dioksit: Kahverengi, toksik bir hava gazıdır. Yoğun trafikli yollarda bulunabilir ve özellikle eski araçlardan, endüstri ve inşaat alanlarından ve fosil yakıtların yakıldığı yerlerden salınır.
- Asidik aerosol: Asidik partiküllerden oluşan bir maddedir, yazın görülen sis ile endüstri bölgelerinde ve ana yolların yakınında yaygındır.
- Partikül madde: Toz, kir, is, duman veya hava yoluyla burnunuzdan veya ağzınızdan geçebilecek küçük partiküller, akciğerinize girip astımı kötüleştirebilir. Bu partiküller, üretim tesisleri ve inşaat alanları çevresinde, orman yangınlarında ve ana yolların yakınında bulunabilir.
Astımınız iyi kontrol ediliyorsa, yaşam tarzınızı değiştirmenize gerek yoktur, ancak hava kirliliği seviyeleri çok yüksekse veya astımınızın kötüleştiğini hissediyorsanız, olumsuz çevresel koşullarına maruziyeti sınırlamak için bazı önlemler alabilirsiniz:
- İnternet, radyo ve televizyondaki hava kalitesi bültenlerine bakın.
- Hava kirliliği seviyeleri düşük olduğunda dış aktivitelerinizi planlayın.
- Hava kalitesi kötüyse, nefes aldığınız hava miktarını sınırlamak için daha hafif dış aktiviteleri seçin (koşmak yerine yürümek gibi).
- Hava kalitesi çok kötüyse ve astımınız kötüleşiyorsa, örneğin son zamanlarda bir atak geçirdiyseniz, iç mekan aktivitelerini tercih edin.
Referanslar
- Dünya Sağlık Örgütü: Partikül Madde (PM2.5 ve PM10), ozon, azot dioksit, sülfür dioksit ve karbonmonoksit [Internet]. Geneva: World Health Organization; 2021. PMID: 34662007.
- https://www.cdc.gov/air/pollutants.htm
Sağlıklı Astım Ortamı Dış Mekan
Dış mekan astım tetikleyicilerinden kaçının
Polenler, küf ve hava kirleticileri (örneğin, ozon, azot oksitler, asidik aerosoller), şikayetlerinizi kötüleştirebilir ve ciddi astım atakları riskinizi artırabilir. Bunlardan kaçınmak için yaşam tarzınızı değiştirmeniz gerekmez, ancak çevrenizdeki hava kalitesini kontrol etmek, olumsuz çevresel koşullarını belirlemenize yardımcı olabilir. Polene alerjiniz varsa, polen seviyelerinin bölgenizde yüksek olduğu zamanları öğrenmek için yerel kaynakları kontrol etmek faydalı olabilir.
Astım Tetikleyicilerine Dikkat Edin
- Küf veya kirlilik (veya polene alerjiniz varsa polen seviyesi) yüksekse veya hava kalitesi kötüyse, zorlu dış mekan fiziksel aktivitelerden kaçınmaya çalışın.
- Çok soğuk hava, düşük nem veya yüksek hava kirliliği durumlarında pencereleri kapalı tutun.
- Çevrenizdeki olumsuz çevresel koşulları belirlemek için hava kalitesi duyurularını kontrol edin.
- Mümkünse, en yoğun trafik saatlerinde ve endüstriyel üretim zaman aralığında egzersiz yapmaktan kaçının.
Viral enfeksiyonları önleyin
Viral enfeksiyonlar akciğerlerinizi etkileyebilir. Astım şikayetlerini veya astım ataklarını tetikleyebilirler. Viral enfeksiyonun ilk belirtisinde, eylem planınızın adımlarını takip edin ve kendinizi kötü hissediyorsanız veya şikayetleriniz kötüleşiyorsa sağlık uzmanınızla konuşun.
Kendinizi Koruyun
- Her yıl veya en azından genel nüfusun aşılanması önerildiğinde grip aşısı olun.
- Grip mevsiminde kendinizi korumak için bir maske takın.
- Viral enfeksiyonlar sırasında kalabalık kapalı ortamlardan uzak durmaya çalışın.